Kafshet Jorruazore Butaket

Files ready for download:

Butaket: KafshÃ«t jorruazore me shumÃ«llojshmÃ«ri tÃ« madhe

Butaket ose molusket janÃ« njÃ« grup i kafshÃ«ve jorruazore qÃ« pÃ«rfshijnÃ« midis 50,000 dhe 200,000 lloje tÃ« ndryshme. Ata janÃ« kafshÃ« me trup tÃ« butÃ« qÃ« zakonisht mbulohen me njÃ« kallamisht ose njÃ« korpuskull tÃ« fortÃ«. Butaket gjenden nÃ« tÃ« gjitha mjediset ujore dhe disa prej tyre jetojnÃ« edhe nÃ« tokÃ«. Ata kanÃ« njÃ« rol tÃ« rÃ«ndÃ«sishÃ«m nÃ« ekosistemet natyrore dhe nÃ« jetÃ«n e njeriut.

Butaket ndahen nÃ« katÃ«r grupe kryesore: gastropodat (breshkÃ«t deti, helmetat, sipat e detit), bivalvat (midhja, stridja, karkalecat), cefalopodat (kalamarÃ«t, oktapodat, nautiluset) dhe poliplakoforat (kafshÃ« tÃ« vogla me korpuskuj me shirita). Secili grup ka karakteristika tÃ« veÃ§anta nÃ« strukturÃ«n e trupit, mÃ«nyrÃ«n e ushqyerjes, llojet e riprodhimit dhe sjelljen.

Butaket janÃ« kafshÃ« shumÃ« interesante pÃ«r studimin e biologjisÃ« dhe evolucionit. Ata kanÃ« njÃ« histori tÃ« gjatÃ« fosile qÃ« daton qysh nga periudha kambriane, rreth 540 milion vjet mÃ« parÃ«. Ata kanÃ« evoluar nÃ« forma tÃ« ndryshme dhe tÃ« pabesueshme, si p.sh. sipa argonauti qÃ« bÃ«n njÃ« korpuskull prej liri pÃ«r t'u mbrojtur nga armiqtÃ«, ose sipa flamuri qÃ« ndryshon ngjyrÃ«n e trupit pÃ«r t'u kamufluar ose komunikuar. Disa butake kanÃ« zhvilluar edhe inteligjencÃ« tÃ« lartÃ«, si p.sh. oktapodat qÃ« mund tÃ« zgjidhin probleme dhe tÃ« marrin vegla.

Butaket janÃ« gjithashtu burim i ushqimit pÃ«r shumÃ« njerÃ«z dhe kafshÃ«. Disa prej tyre kanÃ« vlera ekonomike dhe kulturore tÃ« mÃ«dha, si p.sh. midhja qÃ« prodhon perla ose sipa qiriu qÃ« pÃ«rdoret pÃ«r bÃ«rjen e bojÃ«rave. Por butaket janÃ« edhe nÃ« rrezik nga ndotja e ujit, ndryshimet klimatike dhe peshkimi i tepruar. Prandaj Ã«shtÃ« e rÃ«ndÃ«sishme tÃ« ruajmÃ« diversitetin e tyre dhe tÃ« respektojmÃ« rolin e tyre nÃ« natyrÃ«.

NÃ« kÃ«tÃ« artikull do tÃ« njohim mÃ« shumÃ« pÃ«r disa nga butaket mÃ« tÃ« njohura dhe mÃ« tÃ« Ã§uditshme qÃ« gjenden nÃ« natyrÃ«.

Gastropodat: BreshkÃ«t deti, helmetat dhe sipat e detit

Gastropodat janÃ« grupi mÃ« i madh dhe mÃ« i shpÃ«rndarÃ« i butakeve, me rreth 80,000 lloje tÃ« njohura. Emri i tyre vjen nga greqishtja "gaster" qÃ« do tÃ« thotÃ« stomak dhe "podos" qÃ« do tÃ« thotÃ« kÃ«mbÃ«. Kjo pasqyron faktin se kafshÃ«t e kÃ«tij grupi lÃ«vizin me njÃ« kÃ«mbÃ« tÃ« gjerÃ« muskulore qÃ« shtrihet nÃ«n trupin e tyre. Shumica e gastropodave kanÃ« njÃ« kallamisht spiral qÃ« i mbulon dhe i mbron nga armiqtÃ«. Por ka edhe disa lloje qÃ« kanÃ« humbur kallamishtin gjatÃ« evolucionit, si p.sh. melÃ§itÃ« dhe limanat.

Gastropodat gjenden nÃ« tÃ« gjitha mjediset ujore, si dete, liqene dhe lumenj, por edhe nÃ« tokÃ«. Ata janÃ« kryesisht bimÃ«ngrÃ«nÃ«s qÃ« ushqehen me algje, bimÃ« ose materie organike nÃ« Ã§rregullim. Por ka edhe disa lloje qÃ« janÃ« shtazngrÃ«nÃ«s ose grabitqarÃ«, si p.sh. helmetat e detit qÃ« kanÃ« njÃ« organ tÃ« quajtur radula me dhÃ«mbÃ« tÃ« vegjÃ«l pÃ«r tÃ« grirÃ« ushqimin. Disa gastropoda kanÃ« edhe njÃ« harpun tÃ« helmuar pÃ«r tÃ« kapur predat e tyre.

Gastropodat janÃ« kafshÃ« hermafrodite, qÃ« do tÃ« thotÃ« se kanÃ« organet riprodhuese tÃ« dy gjinive. Por ata nuk mund tÃ« fekondojnÃ« veten, por duhet tÃ« gjejnÃ« njÃ« partner tjetÃ«r pÃ«r t'u riprodhuar. Disa gastropoda bÃ«n vezore ose vezore-vivipare, ndÃ«rkaq disa bÃ«n larva planktonike qe zhvillohen ne uje para se te behen te rritur.

Bivalvat: Midhja, stridja dhe karkalecat

Bivalvat janÃ« butake me dy kallamishte simetrike qe lidhen me nje nyje ne mes. Kallamishtet i hapin dhe i mbyllin me ane te muskujve te forte per te marre ushqim dhe oksigjen nga uji ose per te u mbrojtur nga rreziku. Bivalvat nuk kane koke as radule si gastropodat, por kane nje organ te quajtur sipon qe perdorin per te filtruar ushqimin nga uji.

Bivalvat jane ndÃ«r butaket me te shperndara ne bote, me rreth 10,000 lloje te njohura. Ata jetojne ne dete dhe ne ujera te embla, ne thellesi te ndryshme. Ata mund te jene te lire ose te fiksuara ne substrat me ane te nje fije bythore ose bytheze. Disa bivalva mund te jetojne edhe ne trupa te tjere organizmash si p.sh. midhja zebra ( Dreissena polymorpha ) qe mund te kolonizoje peshqit ose stridja ( Teredo ) qe mund te haje drunjt e anijeve.

Bivalvat jane k

12c6fc517c